फोन हराए वा चोरी भएमा आफ्नो डाटा सुरक्षित राख्नका लागि आवश्यक कदमहरू

१. रिमोट ट्र्याकिङ सक्षम गर्नुहोस्

#

iPhone (iOS)

• जानुहोस् Settings ❯ [तपाईंको नाम] ❯ Find My।
• Find My iPhone अन गर्नुहोस्।
• Find My network सक्षम गर्नुहोस् (अफलाइन हुँदा पनि स्थान पत्ता लगाउन मद्दत गर्छ) र Send Last Location अन गर्नुहोस् (ब्याट्री सकिनु अघि स्थान पठाउँछ)।

Android (Google)

• जानुहोस् Settings ❯ Google ❯ Security ❯ Find My Device (वा Settings ❯ Security & location ❯ Find My Device)।
• Find My Device अन गर्नुहोस् र Location सक्षम छ कि छैन जाँच गर्नुहोस्।
• उपकरण तपाईंको Google खातामा लगइन भएको हुनुपर्छ।
• यदि Find My Device फेला पार्न नसक्नुभयो भने, सेटिङ्समा यो कीवर्ड खोज्नुहोस्।

थप पूर्व-सेटअप कदमहरू (दुवै प्लेटफर्मका लागि)

• यदि फेस अनलक वा फिंगरप्रिन्ट अनलक सेटिङ छैन भने, बलियो पासकोड वा प्याटर्न लक प्रयोग गर्नुहोस्।
• तपाईंको फोनको IMEI नोट गर्नुहोस् (*#06# डायल गर्नुहोस् वा बक्स/रसिद जाँच गर्नुहोस्)। सुरक्षित ठाउँमा राख्नुहोस्।
• Google खातामा 2FA सक्षम गर्नुहोस्: यसले तपाईंको SIM वा उपकरण चोरी भएमा ह्याकर्सलाई रोक्छ।

२. रिमोट रूपमा फोन मेटाउने तरिका (चोरी वा हराएमा)

#

iPhone

• जानुहोस्: iCloud खाता ❯ साइन इन ❯ Find iPhone ❯ उपकरण चयन गर्नुहोस् ❯ Erase iPhone।
• नोट: मेट्दा डाटा हट्छ र थप स्थान अपडेटहरू बन्द हुन्छन्। यदि उपकरण फिर्ता हुने सम्भावना छैन भने प्रयोग गर्नुहोस्।

Android (Google Find My Device)

• जानुहोस्: Google Find Hub ❯ तपाईंको Google खातामा साइन इन ❯ उपकरण चयन गर्नुहोस् ❯ Erase Device।
• फोन अनलाइन भएमा मेटाइ सुरु हुन्छ; अफलाइन भएमा अर्को अनलाइन हुँदा सुरु हुन्छ।

सावधानी: रिमोट मेटाइले तपाईंको डाटा हटाउँछ र प्रायः थप ट्र्याकिङ बन्द गर्छ। यदि अधिकारीहरूले उपकरण फिर्ता गर्न सक्छन् भन्ने सम्भावना छ भने पहिले खोज्नुहोस्; फिर्ता सम्भावना छैन भने मात्र मेट्नुहोस्।

३. तुरुन्त लिनुपर्ने कदमहरू (केही मिनेट/घण्टाभित्र)

#

1. फोन पत्ता लगाउने र घण्टी बजाउने प्रयास गर्नुहोस् Find My (Apple) / Find My Device (Android) मार्फत।
2. SIM ब्लक/सस्पेन्ड गर्नुहोस् - तुरुन्त आफ्नो मोबाइल अपरेटरलाई फोन गर्नुहोस् (SIM ब्लक गर्न भन्नुहोस्)। नजिकको सेवा केन्द्र जान सकिन्छ। यसका लागि प्रहरी स्टेसनमा सामान्य डायरी (G.D.) आवश्यक पर्न सक्छ।
3. UPI / बैंक लेनदेन रोक्नुहोस्:
   • अर्को उपकरणबाट बैंक/UPI एप खोल्नुहोस् र सबै सेसन ब्लक वा लग आउट गर्नुहोस्।
   • तुरुन्तै बैंकलाई जानकारी दिनुहोस्; अनधिकृत लेनदेन रोक्न/फ्रीज गर्न र डेबिट/क्रेडिट कार्ड ब्लक गर्न भन्नुहोस्।
4. पासवर्ड परिवर्तन गर्नुहोस् - फोनबाट पहुँच हुने सबै खाता (इमेल, प्रमुख सोशल, बैंकिंग, पेमेंट एप) का पासवर्ड परिवर्तन गर्नुहोस्। फोनसँग लिंक भएका इमेल र वित्तीय एपलाई प्राथमिकता दिनुहोस्।
5. सक्रिय सेसन र उपकरण पहुँच रद्द गर्नुहोस्:
   • Google: myaccount.google.com ❯ Security ❯ Your devices ❯ Sign out of lost device।
   • Apple: Apple ID settings ❯ Devices ❯ Remove the stolen device।
   • सामाजिक एप्स जस्तै Whatsapp, Telegram, Instagram, Facebook, X: सबै ठाउँबाट लग आउट / पासवर्ड परिवर्तन गर्नुहोस्।
6. रिमोट लक वा मेटाइ (सेक्सन २ का निर्देशन अनुसार)।
7. FIR दर्ता गर्नुहोस् नजिकको प्रहरी स्टेसनमा र प्रतिलिपि प्राप्त गर्नुहोस्। IMEI, समय, स्थान, कुनै शंका व्यक्तिको विवरण, स्क्रीनसट/वार्तालाप उपलब्ध गराउनुहोस्।
8. साइबर अधिकारीहरू र फ्रड पोर्टलमा रिपोर्ट गर्नुहोस्:
   • राष्ट्रिय साइबर अपराध पोर्टल (भारत) मा उजुरी दर्ता गर्नुहोस् वा नजिकको प्रहरी स्टेसनमा जानुहोस्।
   • साइबर हेल्पलाइनमा सम्पर्क गर्नुहोस् यदि उपलब्ध छ (उदा. भारतमा 1930)।
9. UPI / पेमेंट प्रदायकलाई सम्पर्क गर्नुहोस् - फ्रड रिपोर्ट गर्नुहोस् र PIN रिसेट / ब्लक गर्न अनुरोध गर्नुहोस्। अनधिकृत ट्रान्सफरको बारेमा जानकारी दिनुहोस् र रिकभरी/चार्जब्याक विकल्पहरूको बारेमा सोध्नुहोस्।
10. साथी/परिवारलाई जानकारी दिनुहोस् - यदि खाता (सन्देश वा सामाजिक) प्रयोग गरी तपाईंको नक्कली गतिविधि हुन सक्छ भने। उनीहरूलाई शंका लाग्ने लिंक क्लिक नगर्न वा पैसाको लेनदेन नगर्न भन्नुहोस्।

४. रोकथामका सुझाव (दीर्घकालीन)

#

• Authenticator Apps (Google Authenticator, Authy, Microsoft Authenticator) SMS OTP को सट्टा प्रयोग गर्नुहोस्।
• संवेदनशील एपका लागि अटो-लगइन बन्द गर्नुहोस्। भौतिक/पासकोड आवश्यक गर्नुहोस् भुक्तानीको लागि।
• इमेल र प्रमुख खातामा two-factor authentication दर्ता र सक्षम गर्नुहोस्। Authenticator Apps प्रयोग गर्न सकिन्छ।
• महत्वपूर्ण डाटा नियमित रूपमा ब्याकअप गर्नुहोस्।
• एप अपडेट र OS अद्यावधिक राख्नुहोस्।
• UPI PIN, कार्ड CVV वा पासवर्ड सामान्य नोटमा नगर्नुहोस्।
• बैंक/UPI एप्सको लागि दोस्रो आपतकालीन सम्पर्क विचार गर्नुहोस्।